İç Asya'da Hazar Denizi'nin doğusunda 53-66° doğu boylamları ile 36-43° kuzey enlemleri arasında yer alan Türkmenistan Cumhuriyeti’nin yüzölçümü 488.100 km2'dir. Başkenti Aşkabat’tır. Aşkabat dışındaki diğer önemli şehirleri; Marı (Merv), Türkmenbaşı (Krasnovodsk), Daşhovuz, Çärcev, Nebitdağ, Köneürğenç ve Kerki’dir. Doğudan batıya 1.100 km., güneyden kuzeye 650 km. uzunluğa sahip olan Türkmenistan'ın kuzeybatısında Kazakistan, kuzeydoğusunda Özbekistan, güneydoğusunda Afganistan, güneybatısında İran, batısında ise Hazar Denizi yer almaktadır. 1996 sayımına göre Türkmenistan’ın nüfusu 4.566.800’dir. Bu nüfusun 2.045.800’ü kentlerde, 2.521.000’i köylerde yaşamaktadır. Yine bu nüfusun 2.265.100’i kadın, 2.301,700’i ise erkektir. Ortalama hayat süresi erkekler için 62, kadınlar için 69’dur.

1995 yılına göre etnik dağılım şöyledir: Türkmen %77,0, Özbek %9,2, Rus % 6,7, Kazak %2,0, Tatar % 0,8, Azeri % 0,8, Beyaz Rus  % 0,8, Ermeni  %0,8, Ukraynalı  %0,5. Bunlardan Türk olamayan gruplar şehirlerde ve özellikle Aşkabat’ta yaşamaktadırlar.
1993 yılına göre dinî dağılım şöyledir: İslâm (Sünnî-Hanefi) % 88, (Doğu) Ortodoks % 10, bilinmeyen % 2.

Türkmenistan’ın resmî para birimi, 01.11.1993 tarihinde tedavüle giren Manat’tır. Bu tarihten önce SSCB Rublesi kullanılıyordu.
1996 yılına göre ülkenin toplam karayolu uzunluğu 21.400 km., toplam demiryolu uzunluğu 2.138 km.’dir.

Bu ülkenin Türkiye ile yerel saat farkı; yazın + 2, kışın + 3’tür.

Türkmenistan’ın resmî bayramları ve tatil günleri şunlardır: 1 Ocak-Yılbaşı Tatili (1 gün), 12 Ocak-Şehitleri ve Ataları Anma Günü (1 gün), 19 Şubat-Bayrak Bayramı (1 gün), 8 Mart-Kadınlar Bayramı (1 gün), 9 Mayıs-Askerler Bayramı, Zafer Bayramı (1 gün), 18 Mayıs-Anayasa Günü (1 gün), 27-28 Ekim-Bağımsızlık Bayramı (2 gün), Kurban Bayramı (3 gün). 4 Haftada beş gün (Pazartesi-Salı-Çarşamba-Perşembe-Cuma) mesai yapılan Türkmenistan'da Cumartesi ve Pazar günleri hafta sonu tatilidir. Resmî daireler dışında alış veriş yerleri Cumartesi günleri de faaliyetlerine devam etmektedirler. Çalışma saatleri bazı kurumlara göre değişebilmekte, genellikle 08.00-17.00, 08.30-17.30 ve 09.00-18.00 arası hizmet verilmektedir. Öğle tatili de 12.00 -13.00 arasında yapılmaktadır.

Türkmenistan'da şehir içi ulaşım; troleybüs, otobüs ve taksilerle sağlanmakta, şehirlerde muntazam bir trafik akışı bulunmaktadır. Şehirlerarası yolculuk tren ve otobüslerle yapılmasına rağmen, yerli halk çok ucuz olan uçak yolculuğunu tercih etmektedir.

İklim

Türkiye ile yaklaşık aynı enlemler arasında yer alan Türkmenistan, topografik olarak daha çukur bir arazi üzerinde bulunmaktadır. Nitekim İran ile arasında sınır oluşturan ve en yüksek noktası 2.942 metreye ulaşan Köpet dağları dışında ülkenin %95'lik kısmında yüzey şekilleri genelde düz olup, denizden yükseklik 150-300 metre civarındadır. Türkmenistan ikliminin genel karakterini okyanuslara uzaklığı ve etrafının yüksek dağlarla çevrilmiş olması belirlemektedir. Bu yer yüzü şekillerinin bir sonucu olarak meteorolojik hareketler hem günlük hem de yıllık olarak büyük değişmeler göstermekte ve tipik bir karasal iklim hüküm sürmektedir. Haziran-Eylül ayları arasında ortalama sıcaklık +40 derecenin üzerinde iken, kış aylarında -4 ila +6 derece arasında değişmektedir.

Türkmenistan topraklarının genelinde bitki örtüsünün yok denecek kadar az olmasına rağmen ülkenin güneyinde İran ve Afganistan sınırı boyunca uzanan dağlık bölgeler ve yüksek plâtolarda söğüt ve kavak ağaçlarıyla kaplı yerler bulunmaktadır.

Karakum Çölü, ülke topraklarının büyük bir kısmını kaplar. Ceyhun nehrinden su getirilerek çöl arazisinin verimli hâle getirilmesi için uzun yıllardan beri çalışmalar yapılmaktadır. İklim bakımından yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise oldukça soğuk geçtiği için tarım ancak nehirlerin bulunduğu vadilerde veya vahalarda yapılabilmektedir.

Ceyhun (Amuderya), Murğap, Tecen ve Etrek ülkenin en önemli ırmaklarıdır. Türkmenistan’ın en önemli gölü ise Sarığamış’tır.

Sanayi ve Ticaret

Türkmenistan’ın bağımsızlığını ilân etmesinden sonra yapılan ilk toplantıda parlamento liberal ekonomik kanunların kabulünü benimsemiştir. Ekonominin özelleştirilmesi ve işbirliği yapmak üzere yabancı sermayenin celp edilmesi amacıyla parlamento böyle bir yönelim içine girmiştir. Türkmenistan'daki kuruluşlar yabancılarla ortak girişim kurma imkânlarına sahiptirler. Bu gün Türkmenistan gelişmeye aday bir ülke konumundadır. Devlet, kâr paylaşımı için kendisine güvenilir ortaklar aramaktadır. Bu açıdan Türkmenistan’da geniş imkânlar bulunmaktadır.

Toplam yüzölçümünün 4/5'i çöl olan Türkmenistan’ın tarıma elverişli alanı sadece % 3'tür. Ülkede doğal kaynaklara dayalı üretim potansiyeli olmasına rağmen ekonomi halen tarıma dayalıdır. Son üç yılda tarım ve hayvancılık, net maddî üretimin ortalama % 46'sını oluşturmakta ve toplam çalışan nüfusun % 42'si tarımda istihdam edilmektedir. Ülkede genellikle sulu tarım yapılmaktadır. Sulanılabilen 13.300 hektarlık arazi, tarıma elverişli arazilerin yaklaşık yarısını teşkil etmektedir. Tarımsal verim genellikle etkin olmayan sulama ve ilkel yöntemler kullanma yüzünden oldukça düşüktür. Tarıma elverişli alanların yarısında pamuk üretimi yapılmaktadır. Yeni Türk Cumhuriyetleri arasında Türkmenistan 1996 yılında 435.557 ton ile Özbekistan'dan sonra ikinci büyük pamuk üreticisi durumundadır. Bu ülkede üretilen pamuğun işlenmesine ve yurt içinde değerlendirilmesine önem verilmektedir. “On”un üzerinde inşa edilen çırçır tesisi, on iki yeni iplik fabrikası ve triko tesisleri ile Türkmenistan, Batı pazarlarına pamuklu ürünleri satabilecek kapasiteye ulaşmıştır. Pamuktan başka ülkede bir miktar tahıl, meyve ve sebze üretimi de yapılmaktadır. Türkmenistan’da buğday üretimine de başlanmış ve üretim 1996 yılında 556.394 ton olarak gerçekleşmiştir. Ülkede 1996 yılı itibariyle 1.155.587 büyükbaş ve 6.138.171 adet küçükbaş hayvanın bulunduğu tespit edilmiştir.

Türkmenistan, tahıl tüketiminin % 65'ini, patates tüketiminin % 70'ini, süt ürünleri tüketiminin % 45'ini ve şeker ihtiyacının da neredeyse tamamını ithalatla karşılamaktadır.

Halı dokumacılığı Türkmenistan için önemlidir. Karakteristik renkleri sarı, kırmızı, mavi olan ve bitkiden elde edilen tabiî boyalarla boyanan Türkmen halıları dünyaca meşhurdur.

Bitki örtüsü son derece sınırlı olan Türkmenistan, zengin maden kaynaklarına sahiptir. Özellikle petrol ve doğalgaz en önemli yeraltı kaynaklarıdır. Ülkenin işletilebilen diğer doğal kaynakları; krom, sülfür, kurşun, galyum, bentonit, iyot  ve bromdur. Başlıca petrol yatakları Batı Türkmenistan çöküntü havzasında ve pliyosen çökelleri içinde yer almaktadır. Ülkenin petrol-doğalgaz bölgesi, Balkan yöresiyle Hazar Denizi'nin güneydoğu kıyıları arasında yer alan akarsu havzasıdır. Türkmenistan, Yeni Türk Cumhuriyetleri içinde en büyük doğalgaz rezervlerine sahiptir. Ülkenin toplam doğalgaz rezervi yaklaşık 2700 milyar metreküptür. 1996 yılında yıllık doğalgaz üretimi 35,2 milyar metreküptür. Aynı sene toplam petrol üretimi ise 4349,2 bin tondur.

Türkmenistan, elektrik üretimi açısından da zengin bir ülkedir. 1996 yılı üretimi 10,13 milyar Kwh (kilovat saat) olup bunun % 40'ı diğer Orta Asya ülkelerine ve Afganistan'a ihraç edilmektedir.

1997 yılı itibariyle toplam 155 şubeye sahip 68 banka bulunmaktadır. Bu bankaların onu kambiyo işlemleri yapmaya yetkilidir. Ülkede ilk yabancı sermayeli banka, T.C. Ziraat Bankası'nın % 50 ortak olduğu ve uluslararası bankacılık işlemlerinin yapılabildiği Türkmen Türk Ticaret Bankası'dır. T.C. Halk Bankası da Türkmenistan Halk Kalkınma Bankası'na % 25 hisseyle ortaktır. 1997 itibariyle 1833 işletme özelleştirilmiştir. Ancak özelleştirilen işletmelerin % 99'u dükkân, kafe ve lokantadır. Özelleştirme konusunda mevzuat, teşkilat ve kadro oluşturulmamakla birlikte; birçok sanayi tesisinin satışı plânlanmıştır.

Türkmenistan'da 1997 yılı itibariyle 60 ülkeden 637 firma bulunmaktadır. Bunların 178'i Türk, 82'si İran, 64'ü Rus, 35'i Amerikan, 21'i Alman firmalarıdır.

Türkmenistan'da yapılabilecek yatırımlara örnek olarak, rafine ve ambalajlı tuz üretimi; naylon torba üretimi; pet şişeleme; su filtresi imalâtı; ambalajlama; plastik ev ve ofis malzemeleri üretimi; akü üretimi; PVC pencere, kapı ve cam ürünleri sanayii; gıda ve şekerleme sanayii; kilit ve kilit sistemi; plâstik ve metal her türlü kalıp üretimi; deri sanayii; oto tamir; otel ve lokanta işletmeciliği; mobilya; tavukçuluk; fırıncılık; sabun, şampuan ve deterjan üretimi; seracılık sayılabilir.

Devlet Yapısı

Türkmenistan, Sovyetler Birliği’nde meydana gelen değişikliklerin ardından 22 Ağustos 1990 tarihinde egemenliğini ve 27 Ekim 1991 yılında da bağımsızlığını ilân etmiştir. Aynı gün Türkmenistan Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı Türkiye tarafından tanınmıştır. Türkmence, 24.5.1990'da resmî dil olmuştur. 2 Mart 1992 tarihinde ise, Türkmenistan Birleşmiş Milletler'e üye olmuştur. Bu cumhuriyetin bağımsızlık sonrasındaki bayrağı, 19 Şubat 1992 tarihli yasa ile kabul edilmiştir. Bayrakta; yeşil zemin üzerinde beyaz bir hilâl ve beş yıldız, beş Türkmen halı motifi, defne dalları bulunmaktadır. Türkmenistan’ın millî sembolleri; hilâl ve beş yıldız, Ahal-Teke atı, Türkmen halı motifi, pamuk kozası ve buğday başağıdır.

19 Mayıs 1992 tarihinde Türkmenistan Cumhuriyeti Anayasası kabul edilmiş, aynı yıl içerisinde ilk defa bağımsız bir cumhuriyet olarak Türkmenistan’ın posta pulu kullanıma sürülmüş, Mart 1993 tarihinden itibaren gençler Türkmenistan topraklarında zorunlu askerlik hizmetine çağırılarak Türkmenistan ordusu resmen kurulmuş, 1 Kasım 1993'te millî para birimi Manat tedavüle girmiş, 17 Ocak 1994'te ise On Yıllık Refah Programı açıklanmıştır.

Türkmenistan Cumhuriyeti Anayasası’na göre ülkenin siyasal sistemi cumhuriyettir. Cumhurbaşkanı devletin ve parlamentonun başıdır.

Türkmenistan Cumhuriyeti Anayasası’nın kabulünden sonra 21 Haziran 1992 tarihinde devlet başkanlığı seçimi yenilenmiş ve Saparmırat Nıyazov (Türkmenbaşı) tekrar Devlet Başkanı seçilmiştir.

Başkanlık sistemiyle yönetilen Türkmenistan Cumhuriyeti’nin devlet başkanı, yürütmenin de başıdır. Bunun dışında devlet başkanı; vatandaşların haklarını gözetmek, anayasa ve kanunları gerçekleştirmek, ülkenin toprak bütünlüğünü ve hükümranlığını koruyarak ekonomik ve sosyokültürel gelişmeyi temin etmekle görevlidir.

Seçimle işbaşına gelen 50 üyeli meclis bulunmaktadır. Ayrıca ülkedeki mahallî temsilciler ve bilim adamlarının katıldığı, başkanlığını devlet başkanının yaptığı, yılda birkaç defa toplanan Halk Maslahatı danışma organı vardır. İktidardaki parti Türkmenistan Demokratik Partisi'dir. Türkmenistan Komünist Partisi, 16 Aralık 1990 tarihinde Türkmenistan Demokratik Partisi adını almıştır ve bu partinin genel başkanı Saparmırat Türkmenbaşı'dır.

Türkmenistan Anayasası’nın 97. maddesine göre Parlamento Yüksek Sovyet, Türkmenistan'ın en yüksek devlet organıdır. Yönettiği konular; anayasal hak ve özgürlüklerin korunmasını gözetmek; vatandaşların hak ve ödevlerini düzenlemek; mülkiyet ilişkilerini, hükümetin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısını organize etmek; mali sistem ile devletin yürütme organlarının faaliyet ve düzenini sağlamaktır.

Yargılama yetkisi sadece mahkemelere ait olup, en yüksek yargı organı Yargıtay'dır.

Seçim kanunları gereğince 18 yaşına gelen her Türkmen vatandaşı seçme hakkına sahiptir. 21 yaşına gelen her Türkmen vatandaşı da milletvekili seçilebilmektedir. Mahallî Halk Sovyetine vekil olarak girebilmek için ise 18 yaşına gelmek şarttır.

Seçim bölgelerinde milletvekili seçimi için adayların belirlenmesi hakkı kamu kuruluşlarına, orta ve yüksek öğretim kurumlarına, seçmen toplantılarına ve askerî birliklere aittir. Aday göstermeye hakkı olan kamu kuruluşları kanunla belirlenmektedir.

Vatandaşların temel hakları (kişisel dokunulmazlık, şahsın sağlığının korunması, eğitim ve vicdan özgürlüğü vb.), anayasa ile teminat altına alınmıştır. Kişisel hak ve özgürlükler, Türkmenistan'ın hukuk düzeninde mevcuttur.

Mülkiyetin kullanımı ve belgelendirilmesi; alım satım sözleşmeleri; takas, hibe ve miras işlemleri gibi hususlar kanunla düzenlenmektedir.

Türkmenistan medenî kanunu; evlenme akdini; sağlık işlerini; çiftin ebeveyn, çocuklar ve diğer aile fertleri ile mülkî ilişkilerini; evlat edinme, velillik ve boşanma usullerini düzenlemektedir.

Türkmenistan Anayasası’nın 11. maddesine göre her türlü özel mülkiyet, eşit şartlara tabidir. Mülkiyet ve miras kanunla korunmaktadır. Mülk dokunulmazlığı vardır ve kanuna aykırı ele geçirilmiş olanlar hariç mülke el koymak yasaktır.

Bilim ve Kültür

Türkmenistan önemli ölçüde bilimsel ve teknik potansiyele sahiptir. 5900 bilim adamı ve uzman pedagog vardır ve bunun 2700'ü akademik unvana sahiptir. Fen bilimleri ve sosyal bilimler alanında hizmet veren Türkmenistan İlimler Akademisi, ülke için önemli temel projeler üzerinde araştırmalar yapmaktadır. 1991'de Tarım Bilimleri Akademisi kurulmuştur. Bu akademinin bünyesinde tarımsal üretim konusunda bölgesel sorunları araştıran 12 ilmî kuruluş bulunmaktadır.

Bilimsel çalışmalar; depremleri önceden haber alma, depreme dayanıklı inşaat geliştirme, alternatif enerji bulma, kimyasal hammaddeler teknolojisini yüksek düzeye eriştirme, gaz ve petrol çıkarma gibi konularda yoğunlaşmaktadır.

Ayrıca bitki ve hayvan kaynaklı ilaç hammaddelerinin işlenmesi, çöl alanlarının faydalanılacak düzeye getirilmesi konusunda da  önemli projeler yürütülmektedir.

Türkmenistan’da okuma yazma oranı % 98’dir. Okuma oranının yüksek olduğu ülkede 9 adet yüksek öğretim kurumu vardır. Bunlardan, 88 uzmanlık dalında yetişmiş personel mezun olmaktadır. Türkmenistan, 41 adet uzman eğitimi veren alt eğitim kurumuna da sahiptir ve 97 uzmanlık alanında eğitim verilmektedir. 75.000 öğrenci bu eğitim kurumlarında okumaktadır.

Kalifiye personel eğitimi 90 meslek okulunda yapılmakta ve bunlarda 39.300